13 marca 2020 r. Minister Zdrowia ogłosił stan zagrożenia epidemicznego na terenie Rzeczypospolitej Polskiej. Jedną z konsekwencji jest zamknięcie m.in. szeregu placówek handlowych i kulturalnych.

Poniżej kilka podstawowych uwag dotyczących uprawnień pracodawcy w związku z koniecznością wykonania obowiązków wynikających z przepisów wydanych przez Ministra Zdrowia.

Urlopy

Pracodawca nie ma możliwości udzielenia pracownikom przymusowego urlopu (wypoczynkowego, bezpłatnego). Może udzielić takiego urlopu tylko jeśli zostanie on uzgodniony indywidualnie z pracownikiem.

Wynagrodzenie wynikające ze stosunku pracy

Na podstawie obowiązujących obecnie przepisów nie można wiążąco odpowiedzieć na pytanie, czy w związku z zamknięciem miejsc pracy na skutek ogłoszenia stanu zagrożenia epidemicznego pracownikom przysługuje wynagrodzenie za pracę, której nie wykonują.

Zasadą ogólną jest to, iż wynagrodzenie przysługuje pracownikowi jedynie za pracę wykonaną, a w pozostałych przypadkach jedynie wówczas, gdy przepisy tak stanowią. Do takich przepisów zalicza się przepisy dotyczące wynagrodzenie za czas niewykonywania pracy i przestój. Aby móc otrzymać to wynagrodzenie muszą być jednak spełnione określone przesłanki wynikające z tych przepisów, m.in. dotyczące pozostawania pracownika w gotowości do świadczenia pracy.

Można znaleźć liczne argumenty przemawiające za tym, iż pracodawca nie jest zmuszony do wypłaty pracownikom wynagrodzenia za okres nieświadczenia pracy w związku z zamknięciem zakładu pracy na skutek wprowadzenia zagrożenia epidemicznego. Rozważając tę kwestię trzeba jednak w naszej opinii wziąć pod uwagę także inne aspekty, ważne na gruncie prawa pracy, w szczególności wymiar społeczny, rozkład odpowiedzialności pomiędzy pracownikiem i pracodawcą oraz uprzywilejowaną pozycję pracownika w tych stosunkach.

W konsekwencji pracodawcy powinni liczyć się z koniecznością wypłaty pracownikom wynagrodzenia na zasadach zrównanych z wynagrodzeniem postojowym.

Praca zdalna

W okresie istnienia stanu zagrożenia epidemicznego, tam gdzie jest możliwe pracodawca ma nadal możliwość polecenia pracownikowi wykonywania pracy zdalnej. Pracownik jest wówczas uprawniony do takiego samego wynagrodzenia, jakie otrzymałby, gdyby wykonywał pracę w miejscu pracy.

Świadczenia z ubezpieczeń społecznych

W zakresie ubezpieczeń społecznych w związku z koronawirusem w okresie zagrożenia epidemicznego pracownikom przysługują następujące świadczenia z ubezpieczenia społecznego:
1) w przypadku niezdolności do pracy w związku ze stwierdzeniem koronawirusa – pracownikowi przysługuje wynagrodzenie/zasiłek chorobowy;
2) w przypadku stwierdzonej i udokumentowanej przez lekarza izolacji lub kwarantanny – wynagrodzenie/zasiłek chorobowy;
3) w przypadku wystąpienia przez pracownika o opiekę nad dzieckiem do lat 8 w związku z zamknięciem placówek opiekuńczych i szkolnych – dodatkowy zasiłek opiekuńczy w wymiarze 14 dni (przysługujący obok dotychczasowych uprawnień; przy czym z uprawnienia tego nie mogą korzystać oboje rodzice równocześnie).

Odmowa świadczenia pracy

Ogłoszenie stanu zagrożenia epidemicznego skutkuje zamknięciem jedynie części zakładów pracy. Pozostałe pracują jak dotychczas (tu wyjaśniamy, bo takie pytania do nas się pojawiły, iż ograniczenie zgromadzeń powyżej 50 osób nie dotyczy pracodawców zatrudniających ponad 50 osób – jeśli nie prowadzą działalności wymienionej w rozporządzeniu Ministra Zdrowia mogą pracować normalnie).

Może się jednak zdarzyć, iż pracownik odmówi świadczenia pracy (takie przypadki mogą mieć miejsce szczególnie, gdy chodzi o sklepy spożywcze, apteki, pralnie, które nadal pracują). Co do zasady prawo pracy przewiduje dla pracowników takie uprawnienie, jeśli warunki pracy nie odpowiadają przepisom bhp i stwarzają bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia lub życia pracownika albo gdy wykonywana przez niego praca grozi takim niebezpieczeństwem innym osobom. Przepis ten ma jednak bardzo szczególny charakter i przysługuje pracownikom w rzeczywiście wyjątkowych wypadkach, gdy zagrożenie nie istnieje jedynie potencjalnie, a ma charakter realny i obiektywny.

W obecnej sytuacji można racjonalnie przyjąć, że jeśli pracodawca zapewnia środki ochrony (żele antybakteryjne, mydło etc.) i poinformował pracowników o zasadach zachowania wynikających z wytycznych organów sanitarnych w celu uniknięcia zakażenia, to nie ma podstaw do uznania, iż pracownik może skutecznie odmówić pracy.

Są to jednak sytuacje o charakterze bardzo uznaniowym, na które może mieć wpływ szereg czynników (np. gdy chodzi o pracowników z grup szczególnego ryzyka, chorych na nowotwory etc.), dlatego też każdą taką sytuację należy ocenić indywidualnie.

PIP w dotychczas wydanych komunikatach wskazała, iż pracownik może odmówić udania się w podróż w rejony zagrożone koronawirusem.

Kontakt

Ewa Bieniak
Radca Prawny / Of Counsel
ewa.bieniak@actlegal-bsww.com
+48 691 951 285

Piotr Pośnik
Adwokat / Partner
piotr.posnik@actlegal-bsww.com
+48 607 880 133