W związku z zaistniałą sytuacją wywołaną przez pandemię tzw. koronawirusa (COVID-19), Ministerstwo Sprawiedliwości przygotowało pakiet nadzwyczajnych przepisów dotyczących m.in. postepowań sądowych.

Opracowane przez Ministerstwo Sprawiedliwości przepisy znajdują się w projekcie ustawy o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (dalej jako “Projekt Ustawy”). W kontekście Projektu Ustawy przeprowadzana jest obecnie konsultacja międzyresortowa.

Najważniejsze planowane zmiany:

1. Sprawy pilne

1.1. Ministerstwo Sprawiedliwości planuje stworzyć katalog spraw pilnych. Celem jest zapewnienie możliwości sprawowania przez sądy wymiaru sprawiedliwości w określonych kategoriach spraw pilnych, wymagających bezwzględnego rozpoznania, także w przypadkach, gdy sąd miejscowo właściwy całkowicie zaniecha jakichkolwiek czynności z powodu COVID-19 – choćby w przypadku konieczności poddania kwarantannie sędziów, asesorów sądowych lub pracowników sądu.
Projekt Ustawy przewiduje dodanie do obowiązującej ustawy regulacji, zgodnie z którą sprawy pilne to m.in. sprawy:
– wniosków o zastosowanie tymczasowego aresztowania
– w których jest stosowane zatrzymanie
– w których orzeczono środek zabezpieczający
– w przedmiocie europejskiego nakazu aresztowania
– w przedmiocie zarządzenia przerwy w wykonaniu kary w systemie dozoru elektronicznego
– o zastosowanie środka detencyjnego w postaci umieszczenia cudzoziemca w strzeżonym ośrodku lub zastosowania wobec niego aresztu dla cudzoziemców
– w których wykonywana jest kara pozbawienia wolności albo inna kara lub środek przymusu skutkujący pozbawieniem wolności, jeżeli rozstrzygnięcie sądu dotyczy zwolnienia osoby pozbawionej wolności z zakładu karnego lub aresztu śledczego albo jest niezbędne do wykonania takiej kary lub środka przymusu w tym zakładzie lub areszcie
– o odebranie osoby podlegającej władzy rodzicielskiej lub pozostającej pod opieką
– o której mowa w ustawie o ochronie zdrowia psychicznego
– dotyczących umieszczenia lub przedłużenia pobytu nieletniego w schronisku dla nieletnich
– dotyczących umieszczenia małoletniego cudzoziemca w placówce opiekuńczo-wychowawczej
– wniosków o udzielenie zabezpieczenia
– przesłuchania przez sąd osoby w trybie zabezpieczenia dowodu lub co do której zachodzi obawa, że nie będzie można jej przesłuchać na rozprawie
– administracyjne, w przypadku których ustawa określa termin ich rozpatrzenia przez sąd oraz sprawy wniosków o wstrzymanie wykonania aktu lub czynności

1.2. Wprowadzenie danej sprawy do katalogu „spraw pilnych” wywoływałoby następujące skutki:
– w przypadku całkowitego zaprzestania czynności przez sąd powszechny lub wojskowy z powodu COVID-19 prezes sądu apelacyjnego będzie mógł wyznaczyć inny sąd równorzędny, położony na obszarze tej samej apelacji, jako właściwy do rozpoznawania spraw pilnych należących do właściwości sądu, który zaprzestał czynności;
– w przypadku całkowitego zaprzestania czynności przez wszystkie sądy powszechne lub wojskowe na obszarze apelacji z powodu COVID-19 Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego na wniosek prezesa sądu apelacyjnego, na którego obszarze sądy zaprzestały czynności, będzie mógł wyznaczyć inny sąd równorzędny, położony w miarę możliwości na obszarze sąsiedniej apelacji, jako właściwy do rozpoznawania spraw pilnych należących do właściwości sądu który zaprzestał czynności;
– w przypadku całkowitego zaprzestania czynności przez wojewódzki sąd administracyjny z powodu COVID-19 Prezes Naczelnego Sądu Administracyjnego będzie mógł wyznaczyć inny wojewódzki sąd administracyjny jako właściwy do rozpoznawania spraw pilnych należących do właściwości sądu, który zaprzestał czynności.

1.3. Sąd wyznaczony jako sąd właściwy wskutek przytoczonego w pkt. 1.2. wyznaczenia do rozpoznania sprawy pilnej pozostawałby właściwy do zakończenia postępowania w danej instancji.

2. Bieg terminów

2.1. W Projekcie Ustawy przewidziano, że w okresie stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii ogłoszonego z powodu COVID-19 bieg terminów procesowych w postępowaniach sądowych, w tym:
– sądowoadministracyjnych;
– postępowaniach egzekucyjnych;
– karnych, karno-skarbowych, w sprawach o wykroczenia;
– administracyjnych, egzekucyjnych w administracji;
– a także terminów w innych postępowaniach prowadzonych na podstawie ustawy
nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu na ten okres tj. okres stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii ogłoszonego z powodu COVID-19.

2.1.1. Powyższa zasada ma dotyczyć również biegu terminu:
– na milczące załatwienie sprawy;
– w innej sprawie, w której brak wyrażenia przez organ sprzeciwu, wydania decyzji, postanowienia albo innego rozstrzygnięcia, uprawnia stronę lub uczestnika postępowania do podjęcia działania, dokonania czynności albo wpływa na zakres praw i obowiązków strony lub uczestnika postępowania;
– na wyrażenie przez organ stanowiska albo wydanie interpretacji indywidualnej.

Zwracamy uwagę, iż przed upływem terminu wskazanego w niniejszym punkcie 2.1.1. – organ lub podmiot będzie mógł z urzędu wydać odpowiednio decyzję w całości uwzględniającą żądanie strony lub uczestnika postępowania, zaświadczenie o braku podstaw do wniesienia sprzeciwu, wyrazić stanowisko albo wydać interpretację indywidualną.

Właściwy organ, sąd lub podmiot będzie mógł wezwać obowiązanego do dokonania czynności w oznaczonym terminie, jeżeli niepodjęcie czynności mogłoby spowodować:
– niebezpieczeństwo dla życia lub zdrowia ludzi lub zwierząt;
– poważną szkodę dla interesu społecznego;
– niepowetowaną szkodę materialną.

W takim przypadku obowiązany powinien wykonać obowiązek w oznaczonym terminie.

Czynności w postępowaniach wskazanych powyżej, dokonane w okresie stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii ogłoszonego z powodu COVID-19 – są skuteczne.

Projekt Ustawy zakłada, że w okresie zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii ogłoszonego z powodu COVID-19:
– nie stosuje się przepisów o bezczynności organów oraz o obowiązku organu i podmiotu do powiadamiania strony lub uczestnika postępowania o niezałatwieniu sprawy w terminie;
– organom lub podmiotom nie wymierza się kar za niewydanie rozstrzygnięcia w terminach określonych przepisami prawa.

Ponadto, w Projekcie Ustawy przewidziano, iż zaprzestanie czynności przez sąd lub organ w okresie stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii ogłoszonego z powodu COVID-19 nie może być podstawą wywodzenia środków prawnych dotyczących bezczynności, przewlekłości lub naruszenia prawa strony do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki.

2.2. Projekt Ustawy przewiduje również, iż nie będą się rozpoczynały, a ulegną zawieszeniu terminy przewidziane prawem cywilnym i administracyjnym. Są to następujące terminy:
– od zachowania których uzależnione jest udzielenie ochrony prawnej przed sądem lub organem oraz terminy do dokonania przez stronę czynności kształtujących prawa i obowiązki jej lub drugiej strony stosunku prawnego;
– zasiedzenia, przedawnienia, przemilczenia;
– zawite, z niezachowaniem których ustawa wiąże ujemne skutki dla strony;
– terminy do dokonania przez podmioty lub jednostki organizacyjne podlegające wpisowi do rejestru przedsiębiorców lub rejestru stowarzyszeń, innych organizacji społecznych i zawodowych, fundacji oraz samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej Krajowego Rejestru Sądowego albo innego rejestru prowadzonego przez organ administracji publicznej czynności, które powodują obowiązek zgłoszenia do właściwego rejestru, a także terminów na wykonanie przez te podmioty obowiązków wynikających z przepisów o ich ustroju.

Analogicznie jak w przypadku terminów wskazanych w punkcie 2.1. – właściwy organ, sąd lub podmiot będzie mógł wezwać obowiązanego do dokonania czynności w oznaczonym terminie, jeżeli niepodjęcie czynności mogłoby spowodować:
– niebezpieczeństwo dla życia lub zdrowia ludzi lub zwierząt;
– poważną szkodę dla interesu społecznego;
– niepowetowaną szkodę materialną;
W takim przypadku obowiązany powinien wykonać obowiązek w oznaczonym terminie.

Należy mieć na uwadze, że czynności dokonane w celu wykonania uprawnienia lub obowiązku w okresie wstrzymania rozpoczęcia albo zawieszenia biegu terminów wskazanych w niniejszym punkcie – są skuteczne.

3. Wnoszenie pism procesowych

Ministerstwo Sprawiedliwości przewiduje dodanie Projektem Ustawy do obowiązującej ustawy przepisu, zgodnie z którym w czasie trwania stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii albo w przypadku zaprzestania działania operatora pocztowego świadczącego usługi powszechne, można wnieść pismo procesowe do sądu przy użyciu platformy e-PUAP, przy czym pismo takie powinno być opatrzone kwalifikowanym podpisem elektronicznym.

Ponadto, można pocztą elektroniczną wnieść do sądu pismo opatrzone kwalifikowanym podpisem elektronicznym lub odwzorowanie cyfrowe pisma opatrzonego odręcznym podpisem.

Jeżeli pismo zostało wysłane z uprzednio wskazanego adresu poczty elektronicznej nadawcy lub nie ma wątpliwości co do osoby nadawcy, pismo uznaje się za opatrzone podpisem w sposób równoważny podpisowi własnoręcznemu.

Do pisma wniesionego w jeden ze wskazanych wyżej sposobów nie dołącza się załączników w postaci papierowej, a tylko odwzorowania cyfrowe wszystkich załączników.

Zastrzegamy, iż opisane powyżej zmiany prawa są obecnie stale procedowane, w związku z czym finalne przepisy mogą wejść w życie w zmodyfikowanym brzmieniu.

W razie pytań, zapraszamy do kontaktu:

Jacek Bieniak
Radca Prawny / Partner Zarządzający
+48 601 298 869
jacek.bieniak@actlegal-bsww.com

Piotr Smołuch
Adwokat / Partner Zarządzający
+48 662 108 222
piotr.smoluch@actlegal-bsww.com

Dominika Michalska
Adwokat / Partner
+48 600 851 763
dominika.michalska@actlegal-bsww.com

Marek Miszkiel
Radca Prawny / Partner
+48 603 553 566
marek.miszkiel@actlegal-bsww.com