Siła wyższa w umowach

Koronawirus (wywołujący chorobę COVID-19) jest niezwykle zakaźnym wirusem, który spowodował pandemię światową. Według decyzji Ministerstwa Zdrowia z dnia 12 marca 2020 r., zostanie w Polsce wprowadzony stan zagrożenia epidemicznego. Jest to sytuacja prawna wprowadzona na danym obszarze w związku z ryzykiem wystąpienia epidemii, w celu podjęcia określonych w ustawie działań zapobiegawczych. Umożliwi ona Ministrowi Zdrowia wydawanie rozporządzeń ograniczających sposób przemieszczania się, obrotu i używania dóbr i określonych produktów, a także umożliwi czasowe ograniczenie funkcjonowania instytucji i zakładów pracy oraz otworzy drogę do zakazania organizacji zgromadzeń i widowisk.

Stan zagrożenia epidemicznego zależnie od konkretnych okoliczności może stanowić przesłankę uwalniającą od odpowiedzialności wynikającej z zawartych umów. Doktryna prawa dopuszcza wystąpienie okoliczności tzw. siły wyższej (vis maior / force majeure), której skutkiem może być zwolnienie stron zobowiązania z odpowiedzialności za jego niewykonane lub nienależyte wykonanie. Oczywiście stan siły wyższej nie usprawiedliwia każdego niewykonania zobowiązań a jedynie takie które jest wynikiem czynników, na które żaden z zainteresowanych podmiotów nie miał wpływu i które nie było do przewidzenia.

Jeżeli ilość zarażeń będzie systematycznie rosła, prawdopodobnym stanie się wprowadzenie w najbliższym czasie stanu epidemii czyli sytuacji prawnej na danym obszarze w związku z wystąpieniem epidemii w celu podjęcia określonych w ustawie działań przeciwepidemicznych i zapobiegawczych dla zminimalizowania skutków epidemii. Stan epidemii stanowić może przesłankę braku odpowiedzialności wobec wystąpienia okoliczności siły wyższej (np. urzędowy zakaz prowadzenia działalności obiektów biurowych lub handlowych czy też reglamentacja wywozu określonych towarów z terenu kraju) jak też może stanowić dodatkowo przesłankę do zastosowania klauzuli dopuszczającej zmianę umowy w przypadku zmiany okoliczności, w jakich została zawarta (tzw. klauzuli rebus sic stantibus). Jak podaje orzecznictwo taka zmiana możliwa będzie gdy chodzi o „taki stan rzeczy, który zdarza się rzadko, jest niebywały, niezwykły, chociaż niekoniecznie musi on mieć charakter katastrofy. Przykładowo wskazać tu można różnego rodzaju klęski żywiołowe i epidemie (…)”.

Obecna sytuacja ze wzrostem zakażeń COVID-19, nastręcza dodatkowych komplikacji prawnych dla przedsiębiorców, dlatego zalecana jest weryfikacja umów w celu możliwej modyfikacji reguł zwalniających oraz zachowanie szczególnej ostrożności co do nowo podpisywanych umów, w celu zapobiegnięcia nagłej niemożności ich wykonania (dla przypomnienia np. w przypadku obecnie zawieranych umów trudno będzie twierdzić, iż epidemia koronawirusa jest na dzień dzisiejszy zjawiskiem niemożliwym do przewidzenia).

Planowana specustawa podatkowa

Ministerstwo Rozwoju przygotowuje projekt specustawy, który planowo ma trafić 25 marca 2020 r. pod obrady Sejmu i zacząć obowiązywać od 1 kwietnia 2020 r.

Planowane zmiany i propozycje Ministerstwa Rozwoju dot. podatków:
• zmiana terminu wejścia w życie tzw. podatku cukrowego (na koniec 2020 r.) oraz nowego JPK VAT dla „dużych” podatników (na 1 lipca 2020 r.);
• ułatwienia w rozliczaniu VAT oraz „split payment”;
• wcześniejsze zwroty VAT;
• odliczenie „wstecz” straty od dochodu poniesionej w 2020 r.;
• możliwość zaliczenia do kosztów podatkowych wydatków związanych z anulowaniem wycieczek w stosunku do branż dotkniętych skutkami kryzysu;
• zniesienie opłaty prolongacyjnej.

Ministerstwo Finansów zachęca do korzystania z e-usług oraz kontaktu z urzędami skarbowymi poprzez e-PUAP i infolinie oraz informuje o możliwych ograniczeniach w dostępności Urzędów Skarbowych.

Obecne przepisy o ubezpieczeniach społecznych

Na podstawie obecnie obowiązujących przepisów dotyczących ubezpieczeń społecznych, po spełnieniu określonych przesłanek, które mogą mieć zastosowanie również w związku z koronawirusem, istnieje potencjalna możliwość:
• odroczenia terminu płatności składek ZUS, które nie są jeszcze wymagalne;
• rozłożenia na raty istniejącego zadłużenia w ZUS;
• umorzenia należności z tytułu składek ZUS.

Pierwsza specustawa

Przypominamy również, iż od 8 marca 2020 r. obowiązuje pierwsza specustawa, która wprowadziła szereg rozwiązań specjalnych w związku z koronawirusem, w tym m.in.:
• możliwość polecenia pracownikowi wykonywania pracy zdalnej;
• dodatkowy zasiłek opiekuńczy przysługujący pracownikowi z tytułu opieki nad dzieckiem do lat 8 w związku z zamknięciem żłobka, klubu dziecięcego, przedszkola lub szkoły;
• zwolnienie z obowiązku stosowania przepisów ustawy o zamówieniach publicznych dla zakupów niezbędnych do przeciwdziałania COVID-19;
• zwolnienie ze stosowania przepisów określonych ustaw regulujących proces budowalny w przypadku projektowania, budowy, przebudowy, utrzymania i rozbiórki obiektów budowlanych, w tym zmiany sposobu użytkowania, w związku z przeciwdziałaniem COVID-19.

W przypadku gdyby byli Państwo zainteresowani rozszerzeniem informacji dotyczących powyższych zagadnień, prosimy o kontakt.

Prawo spółek 
Marek Wojnar
Adwokat / Partner Zarządzający
+48 22 420 59 59
marek.wojnar@actlegal-bsww.com

Prawo podatkowe
Małgorzata Wąsowska
Head of Tax Practice / Doradca Podatkowy / Partner
+48 22 420 59 59
malgorzata.wasowska@actlegal-bsww.com

Prawo pracy
Ewa Bieniak
Radca Prawny / Of Counsel
+48 22 420 59 59
ewa.bieniak@actlegal-bsww.com