Z dniem 1 stycznia 2020 roku na mocy ustawy z dnia 19 lipca 2019 roku o zmianie niektórych ustaw w celu ograniczenia zatorów płatniczych wejdą w życie przepisy wprowadzające do polskiego porządku prawnego skrócone terminy zapłaty faktur w tzw. transakcjach asymetrycznych, czyli w transakcjach, w których wierzycielem jest mikro, małe lub średnie przedsiębiorstwo („MŚP”), a dłużnikiem duży przedsiębiorca.
Ustawa ma na celu wzmocnienie ochrony prawnej mniejszych przedsiębiorców (jako podmiotów słabszych) w stosunkach biznesowych z dużymi firmami (tzw. transakcje asymetryczne) oraz zapewnienie płynności finansowej na rynku, poprzez usprawnienie procedury egzekwowania zaległości finansowych od kontrahentów będących dużymi przedsiębiorcami.
Poniżej przedstawiamy kilka najważniejszych konsekwencji związanych z nowymi przepisami.
Krótszy termin na zapłatę faktury
Nowe przepisy wprowadzają bezwzględny zakaz uzgadniania terminu zapłaty na rzecz MŚP powyżej 60 dni. W przypadku natomiast gdy dłużnikiem jest instytucja publiczna termin zapłaty ulega skróceniu do 30 dni (z wyjątkiem przypadku gdy dłużnikiem jest podmiot leczniczy, wówczas termin zapłaty wynosi 60 dni).
W pewnych sytuacjach strony będą mogły jednak ustalić w umowie dłuższy termin zapłaty niż 60 dni. Wydłużenie terminu możliwe będzie jednak tylko w sytuacji gdy nie będzie ono rażąco nieuczciwe wobec wierzyciela i nie będzie dotyczyła umów zawieranych przez dużych przedsiębiorców z MŚP. Obowiązek udowodnienia, że termin zapłaty dłuższy niż 60 dni nie jest rażąco nieuczciwy wobec wierzyciela spoczywać będzie na dłużniku. W uzasadnieniu do projektu ustawy wskazane zostało, że tego typu rozwiązanie powinno zniechęcić dłużników do wyznaczania zbyt długich terminów zapłaty oraz powinno doprowadzić do skrócenia terminów zapłaty stosowanych w obrocie.
W przypadku gdy termin zapłaty przekraczać będzie 120 dni (liczonych od momentu doręczenia dłużnikowi faktury za dany towar lub usługę) i zostanie ustalony w sposób rażąco nieuczciwy wobec wierzyciela, wówczas wierzyciel będzie miał prawo wypowiedzieć umowę lub od niej odstąpić.
Nowe obowiązki dużych przedsiębiorców
Przepisy nakładają również na dużych przedsiębiorców obowiązek sporządzania i dostarczenia drogą elektroniczną do ministra właściwego ds. gospodarki, w terminie do dnia 31 stycznia każdego roku, sprawozdania dotyczącego terminów zapłat w transakcjach handlowych stosowanych w poprzednim roku kalendarzowym. Zobowiązane do tego będą podatkowe grupy kapitałowe (bez względu na wysokość osiągniętych przychodów), jak również podatnicy, którzy nie stanowią podatkowych grup kapitałowych, ale osiągający wartość przychodu w roku podatkowym przekraczającą 50 mln euro.
Ponadto przedsiębiorcy niebędący MŚP zobligowani będą do złożenia kontrahentowi oświadczenia o posiadaniu statusu dużego przedsiębiorcy. Oświadczenie takie należy złożyć najpóźniej w momencie zawarcia umowy i w formie w jakiej zawierana jest dana transakcja. Niezastosowanie się przez dużego przedsiębiorcę do obowiązku złożenia sprawozdania i oświadczenia będzie stanowić podstawy do nałożenia na niego kary grzywny.
Dodatkowe kompetencje Prezesa UOKiK
Nowe przepisy będą skutkowały również przyznaniem nowych kompetencji Prezesowi UOKiK. Prezes UOKiK będzie miał prawo:
– przeprowadzić analizę prawdopodobieństwa w zakresie nadmiernego opóźniania się przez przedsiębiorcę ze spełnieniem świadczeń pieniężnych;
– wszcząć postępowanie z urzędu wobec podmiotów niebędących podmiotami publicznymi, opóźniającymi się ze spełnieniem świadczeń pieniężnych wobec kontrahentów;
– nałożyć na przedsiębiorców karę pieniężną jeśli w okresie 3 kolejnych miesięcy suma wartości spełnionych i niespełnionych po terminie świadczeń pieniężnych wyniesie co najmniej:
• 5 mln zł w latach 2020-2021
• 2 mln zł od 2020 roku
Dane w zakresie ustalenia prawdopodobieństwa opóźnienia Prezes UOKiK będzie otrzymywać od Szefa Krajowej Administracji Skarbowej. Niezależnie od powyższego, zgłoszenie będzie mogło być również dokonane przez każdą osobę (w tym osobę niebędącą przedsiębiorcą), która podejrzewa, że dany przedsiębiorca nie reguluje płatności wobec swoich kontrahentów.
Sankcje za opóźnienia w zapłacie
Wysokość kary pieniężnej jest obliczana jako suma jednostkowych kar za każde niespełnione oraz spełnione po terminie świadczenie pieniężne, które było wymagalne w okresie objętym postępowaniem, z pominięciem świadczeń pieniężnych, w przypadku których termin ich spełnienia upłynął wcześniej niż 2 lata przed dniem wszczęcia postępowania. Wysokość jednostkowej kary, o której mowa powyżej, jest obliczana według wzoru, który został wskazany w ustawie, czyli:
JKP = WŚ × n/365 × OU
Gdzie JKP oznacza karę jednostkową = WŚ oznacza wartość świadczeń spełnionych/niespełnionych po terminie x n/365 (n oznacza ilość dni opóźnienia) x OU oznacza odsetki ustawowe
Czy można będzie uniknąć kary?
W określonych sytuacjach Prezes UOKiK będzie mógł odstąpić od wymierzenia wobec przedsiębiorcy kary i poprzestać wyłącznie na pouczeniu. Zastosowanie pouczenia możliwe będzie w następujących sytuacjach:
– gdy wartość niespełnionych lub spełnionych po terminie przez stronę postępowania świadczeń pieniężnych, za które obliczono by jednostkowe kary, jest równa lub mniejsza od wartości świadczeń pieniężnych nieotrzymanych lub otrzymanych po terminie przez tę stronę postępowania w okresie objętym tym postępowaniem (przy obliczaniu wartości świadczeń pieniężnych nieotrzymanych lub otrzymanych po terminie nie uwzględnia się wartości świadczeń pieniężnych, w przypadku których termin spełnienia świadczenia pieniężnego upłynął wcześniej niż 2 lata przed dniem wszczęcia postępowania);
– w przypadkach gdy nadmierne opóźnienie w zakresie spełnienia świadczenia nastąpiło wskutek siły wyższej;
– w uzasadnionych przypadkach.
Konsekwencją przedmiotowej nowelizacji jest również to, że w art. 3 ust. 2 oraz art. 17 g ustawy z dnia 16 kwietnia 1993 roku o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji oraz art. 7 ust. 3 pkt 4 ustawy z dnia 15 grudnia 2016 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwemu wykorzystywaniu przewagi kontraktowej w obrocie produktami rolnymi i spożywczymi został wprowadzony nowy czyn nieuczciwej konkurencji jakim jest nieuzasadnione wydłużanie terminów zapłaty za dostarczone towary lub wykonane usługi. Dodatkowo w związku z nowymi przepisami wierzyciel, który nie uzyskał zapłaty za fakturę w wyznaczonym terminie będzie mógł odliczyć kwotę wynikającą z tej faktury od podstawy opodatkowania, przy czym dłużnikowi wówczas może zostać zwiększona podstawa opodatkowania.
Nowe przepisy stanowią reakcję ustawodawcy na potrzebę zapewnienia wzmożonej ochrony prawnej mniejszym przedsiębiorcom, którzy dotychczas oczekiwali na zapłatę faktur od dużych firm nawet przez kilka miesięcy. Kompetencje Prezesa UOKiK oraz wysokie kary pieniężne są zapowiedzią stosowania narzędzi dyscyplinujących względem dużych przedsiębiorców, którzy nadużywają swojej pozycji na rynku w celach kredytowania swej działalności kosztem mniejszych kontrahentów.
Jeżeli macie Państwo pytania w zakresie zmian, o których mowa wyżej, zapraszamy do kontaktu.
Kontakt
Anna Sawaryn
Adwokat / Starszy Prawnik
+48 22 420 59 59
anna.sawaryn@actlegal-bsww.com
Marta Pomykaj-Jamiołkowska
Aplikant adwokacki / Prawnik
+48 22 420 59 59
marta.pomykaj-jamiolkowska@actlegal-bsww.com
