act legal covers all major European business centres.
Warsaw | Amsterdam | Bratislava | Bucharest | Budapest | Frankfurt | Milan | Prague | Vienna
meet us at www.actlegal.com

x
x

actlegal.com

Cykl alertów prawnych: Kodeks spółek handlowych

Prawo holdingowe – odpowiedzialność

Nowe regulacje holdingów w polskim prawie już od 13.10.22 r.


Prawo holdingowe – odpowiedzialność

Ustawa z dnia 9 lutego 2022 r. o zmianie ustawy – Kodeks spółek handlowych oraz niektórych innych ustaw („Ustawa Nowelizująca”) wprowadza do Kodeksu spółek handlowych instytucję prawną jaką jest „grupa spółek” oraz szereg związanych z nią nowych regulacji. O grupie spółek i zasadach jej funkcjonowania pisaliśmy szczegółowo w osobnym artykule opublikowanym w ramach niniejszego cyklu artykułów poświęconych nowelizacji Kodeksu spółek handlowych.

Nowe przepisy wprowadzają istotne modyfikacje w zakresie odpowiedzialności członków zarządu i innych organów (i to nie tylko w odniesieniu do grupy spółek), a także regulują kwestie odpowiedzialności spółki dominującej względem spółek zależnych, ich wspólników mniejszościowych oraz wierzycieli.

Odpowiedzialność członków organów spółek kapitałowych

Zgodnie z dotychczasowymi przepisami członkowie zarządu, rady nadzorczej, komisji rewizyjnej oraz likwidatorzy spółek z ograniczoną odpowiedzialnością odpowiadają wobec spółki za szkodę wyrządzoną działaniem lub zaniechaniem sprzecznym z prawem lub postanowieniami umowy spółki, chyba że nie ponoszą winy. Podobne unormowania Kodeks spółek handlowych przewiduje na gruncie przepisów dotyczących prostej spółki akcyjnej oraz spółki akcyjnej.

Ogólna zasada pozostaje niezmienna również po wejściu w życie Ustawy Nowelizującej – członkowie organów spółek kapitałowych mogą ponosić względem spółki odpowiedzialność za swoje działania i zaniechania, zgodnie z ogólnymi zasadami prawa cywilnego.

Ustawa Nowelizująca wprowadza w zakresie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością oraz spółki akcyjnej tak zwaną zasadę business judgement rule, która wyłącza odpowiedzialność cywilną członków organów spółek kapitałowych za szkodę wyrządzoną spółce, jeżeli postępując w sposób lojalny wobec spółki, działali oni w granicach uzasadnionego ryzyka gospodarczego, w tym na podstawie informacji, analiz i opinii, które powinny być w danych okolicznościach uwzględnione przy dokonywaniu starannej oceny. Analogiczny przepis do tej pory obowiązywał w zakresie prostej spółki akcyjnej, co oznacza, że Ustawa Nowelizująca ujednolica zasady odpowiedzialności dla wszystkich spółek kapitałowych.

Warto dodać, że przepisy dotyczące działania w granicach uzasadnionego ryzyka gospodarczego stanowią skodyfikowanie poglądów wyrażanych do tej pory w doktrynie i orzecznictwie.

Powyższa zmiana to nie jedyna modyfikacja odpowiedzialności członków zarządu i innych organów spółek kapitałowych. Kolejna z nich dotyczy wyżej wspomnianej instytucji grupy spółek. Nowy przepis art. 215 § 1 Kodeksu spółek handlowych stanowi, że członek zarządu, rady nadzorczej, komisji rewizyjnej oraz likwidator spółki zależnej nie ponosi odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną wykonaniem wiążącego polecenia, w tym na podstawie art. 293, art. 300125 i art. 483 Kodeksu spółek handlowych (czyli omówionych wyżej przepisów odnoszących się do ogólnych zasad odpowiedzialności członków organów odpowiednio w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością, prostej spółce akcyjnej oraz spółce akcyjnej). Co więcej, wyłączenie odpowiedzialności stosuje się odpowiednio do członka zarządu, rady nadzorczej, komisji rewizyjnej i likwidatora spółki dominującej działających w interesie grupy spółek.

Naturalną konsekwencją ograniczenia odpowiedzialności członków organów spółek zależnych uczestniczących w grupie spółek za szkodę wyrządzoną wykonaniem wiążącego polecenia jest przeniesienie ciężaru odpowiedzialności na członków organów zarządzających i nadzorczych spółek dominujących. Mowa tu w szczególności o odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną wykonaniem wiążącego polecenia przez spółkę zależną w sytuacji, gdy polecenie spółki dominującej pozostaje w sprzeczności nie tylko z partykularnym interesem spółki zależnej, ale również z interesem całej grupy spółek. W takiej sytuacji, pomimo faktu, że przepisy nie przewidują bezpośredniej odpowiedzialności członków organów spółek dominujących w stosunku do spółek zależnych, takie osoby mogą ponosić odpowiedzialność w stosunku do spółki dominującej na zasadach ogólnych, w tym z uwzględnieniem opisanej powyżej zasady business judgement rule.

Celem powyższych przepisów jest ochrona w szczególności zarządów spółek zależnych, którzy wykonując wiążące polecenie spółki dominującej działaliby ze szkodą dla zarządzanej przez siebie spółki. Podobnie, ochrona obejmuje również członków organów spółek dominujących działających nie w partykularnym interesie spółki dominującej, lecz w interesie grupy spółek.

Co istotne, powyższe ograniczenia dotyczące odpowiedzialności organów spółek zależnych nie znajdą zastosowania w przypadku organów spółek publicznych oraz spółek objętych nadzorem nad rynkiem finansowym w rozumieniu ustawy o nadzorze nad rynkiem finansowym – spółki takie mogą bowiem występować w grupie spółek jedynie w roli spółki dominującej.

Warto zaznaczyć, że przepis art. 215 Kodeksu spółek handlowych nie wyłącza odpowiedzialności administracyjnoprawnej członków organów (na co uwagę zwraca projektodawca w uzasadnieniu projektu Ustawy Nowelizującej), a także – jak się wydaje – odpowiedzialności karnej członków organów wykonujących wiążące polecenie.

Odpowiedzialność spółki dominującej względem spółki zależnej

Instytucja wiążących poleceń w swojej istocie przewiduje, że następstwem wykonania przez spółkę zależną wiążącego polecenia może być powstanie po jej strony szkody. Elementem formalnym wiążącego polecenia wydawanego przez spółkę dominującą powinien być m. in. opis spodziewanych korzyści lub szkody spółki zależnej, które będą następstwem wykonania wiążącego polecenia (o ile występują), a także przewidywany sposób i termin naprawienia spółce zależnej szkody poniesionej w wyniku wykonania wiążącego polecenia.

Ustawa Nowelizująca przewiduje, że spółka dominująca będzie odpowiadać wobec spółki zależnej uczestniczącej w grupie spółek za szkodę, która została wyrządzona wykonaniem wiążącego polecenia i która nie została naprawiona w terminie wskazanym w wiążącym poleceniu, chyba że nie ponosi winy. Odpowiedzialność spółki dominującej ustala się z uwzględnieniem obowiązku lojalności wobec spółki zależnej podczas wydawania i wykonania wiążącego polecenia.

Przesłankami odpowiedzialności odszkodowawczej spółki dominującej względem spółki zależnej będzie zatem:

  1. wykonanie wiążącego polecenia przez spółkę zależną (przy czym oczywiście takie polecenie musi spełniać wszystkie przesłanki określone w Ustawie Nowelizującej);
  2. powstanie po stronie spółki zależnej szkody;
  3. adekwatny związek przyczynowy pomiędzy wykonaniem wiążącego polecenia a szkodą;
  4. brak naprawienia szkody przez spółkę dominującą w terminie określonym w treści wiążącego polecenia.

Przesłanką odpowiedzialności spółki dominującej jest także jej wina, niemniej jednak tutaj ustawodawca wprowadza domniemanie winy spółki dominującej (a więc to sama spółka dominująca musiałaby wykazać w ewentualnym procesie, że nie ponosi winy).

Dodatkowa przesłanka odpowiedzialności dotyczy jednoosobowych spółek zależnych. Za szkodę wyrządzoną jednoosobowej spółce zależnej spółka dominująca odpowiada bowiem tylko jeżeli wykonanie wiążącego polecenia doprowadziło do niewypłacalności spółki zależnej.

Ustawa Nowelizująca przewiduje w zakresie odpowiedzialności względem spółki zależnej tak zwaną instytucję actio pro socio, która sprowadza się do tego, że jeżeli spółka zależna nie wytoczy powództwa o naprawienie szkody wyrządzonej jej przez spółkę dominującą w terminie roku od dnia upływu terminu wskazanego w wiążącym poleceniu, każdy wspólnik albo akcjonariusz spółki zależnej może wytoczyć powództwo o naprawienie szkody wyrządzonej tej spółce.

Odpowiedzialność spółki dominującej względem wspólników mniejszościowych i wierzycieli spółki zależnej

Ustawodawca słusznie zauważył, że szkoda wynikająca z wykonania przez spółkę zależną wiążącego polecenia może mieć wpływ nie tylko na majątek samej spółki zależnej, ale także pośrednio na wspólników mniejszościowych spółki zależnej i jej wierzycieli. Skoro bowiem spółka zależna może potencjalnie ponieść szkodę na skutek wykonania wiążącego polecenia, to może to wpłynąć na wartość udziałów posiadanych przez wspólnika mniejszościowego spółki zależnej albo na zaspokojenie roszczeń jej wierzycieli.

Zgodnie z Ustawą Nowelizującą, spółka dominująca, która na dzień wydania wiążącego polecenia spółce zależnej uczestniczącej w grupie spółek dysponuje, bezpośrednio lub pośrednio, większością głosów umożliwiającą podjęcie uchwały o uczestnictwie w grupie spółek oraz o zmianie umowy albo statutu tej spółki zależnej, odpowiada wobec wspólnika albo akcjonariusza tej spółki za obniżenie wartości przysługującego mu udziału albo akcji, jeżeli obniżenie było następstwem wykonania przez spółkę zależną wiążącego polecenia.

Ustawodawca wprowadza domniemanie, zgodnie z którym spółka dominująca dysponuje większością głosów umożliwiającą podjęcie uchwały o uczestnictwie w grupie spółek oraz o zmianie umowy albo statutu spółki zależnej, jeżeli bezpośrednio lub pośrednio reprezentuje w spółce zależnej co najmniej 75% kapitału zakładowego.

Kluczowe z punktu widzenia wspólnika mniejszościowego spółki zależnej dochodzącego naprawienia szkody względem spółki dominującej będzie zatem wykazanie w jaki sposób wartość posiadanych przez niego udziałów uległa zmianie na skutek wykonania przez spółkę zależną wiążącego polecenia wydanego przez spółkę dominującą.

Jeśli chodzi o wierzycieli spółki zależnej, to będą mogli oni dochodzić odszkodowania od spółki dominującej w przypadku, w którym egzekucja przeciwko spółce zależnej uczestniczącej w grupie spółek okaże się bezskuteczna, chyba że spółka dominująca nie ponosi winy lub szkoda nie powstała w następstwie wykonania przez spółkę zależną wiążącego polecenia.

Warto zwrócić uwagę na rozłożenie ciężaru dowodu w zakresie dochodzenia odpowiedzialności odszkodowawczej przez wierzyciela spółki zależnej. Wierzyciel musi udowodnić jedynie powstanie szkody (przy czym – co istotne – Ustawa Nowelizująca wprowadza domniemanie, że szkoda obejmuje wysokość niezaspokojonej wierzytelności wobec spółki zależnej) oraz bezskuteczność egzekucji prowadzonej przez niego względem spółki zależnej. To spółka dominująca będzie mogła się zwolnić z odpowiedzialności, wykazując, że nie ponosi winy lub że pomiędzy szkodą a wykonaniem przez spółkę zależną wiążącego polecenia nie było adekwatnego związku przyczynowego.

Wprowadzone domniemania z pewnością ułatwią dochodzenie odszkodowania wierzycielom spółki zależnej, przenosząc istotną część ciężaru dowodu na spółkę dominującą.

Zakończenie

W ocenie autorów niniejszego artykułu, pozytywnie należy ocenić wprowadzenie do Kodeksu spółek handlowych zasady business judgement rule, jako wyznaczającej granice staranności członków organów spółek kapitałowych.

Praktyka rynkowa pokaże na ile instytucja grupy spółek okaże się atrakcyjna dla uczestników obrotu gospodarczego, a tym samym na ile określone w przepisach Ustawy Nowelizującej zasady odpowiedzialności spółki dominującej w grupie będą faktycznie stosowane w praktyce.

 


Jeśli potrzebowaliby Państwo pogłębić temat dotyczący zmian w kodeksie spółek handlowych, zachęcamy do kontaktu z naszymi ekspertami i autorami niniejszej publikacji:

 

 

 

 

Cykl alertów prawnych: Kodeks spółek handlowych

Nowe regulacje holdingów w polskim prawie już od 13.10.22 r.


 

 

13 października 2022 roku, na mocy ustawy z 9 lutego 2022 roku o zmianie ustawy – Kodeks spółek handlowych oraz niektórych innych ustaw, wejdzie w życie jedna z największych dotychczasowych nowelizacji Kodeksu spółek handlowych (”Ustawa Nowelizująca”).

Ustawa Nowelizująca wprowadza do Kodeksu spółek handlowych szereg nowych przepisów w zakresie prawa holdingowego  ̶ prawa grup spółek, które, jak wskazuje się w uzasadnieniu do nowelizacji, regulują relacje prywatno-prawne między spółką dominującą a jej spółkami zależnymi, w sposób,   który uwzględnia interes wierzycieli, członków organów oraz drobnych wspólników spółki zależnej.

Ponadto celem zastosowania nowych regulacji jest również wyposażenie rad nadzorczych w narzędzia umożliwiające prowadzenie bardziej efektywnego nadzoru korporacyjnego.

Niniejszy artykuł rozpoczyna cykl artykułów poświęconych nowelizacji Kodeksu spółek handlowych, który ma na celu przybliżenie Państwu nowych regulacji prawnych.

Grupa spółek – nowa definicja oraz zasady uczestnictwa

Ustawa Nowelizująca wprowadza do Kodeksu spółek handlowych nowy dział IV zatytułowany „Grupa spółek”, który obejmuje 16 artykułów, tj. art. 21   –  21    Kodeksu spółek handlowych.

Jak czytamy w uzasadnieniu projektu Ustawy Nowelizującej przepisy dotyczące grupy spółek można podzielić na dwie kategorie, to jest przepisy, które ułatwiają „zarządzanie” grupą spółek przez spółkę dominującą, w związku z realizacją wspólnej strategii gospodarczej grupy oraz przepisy, które zapewniają ochronę określonych grup interesu występujących w przypadku grupy spółek.

Wdrażane regulacje odnoszą się do holdingów faktycznych – czyli w praktycznym ujęciu, do sytuacji, gdy między spółkami powstaje stosunek dominacji i zależności określony w przepisach Kodeksu spółek handlowych. Ponadto, nie wyklucza się możliwości utworzenia, na zasadzie swobody umów, holdingu umownego pomiędzy spółką dominującą i jej spółką zależną.

Grupy spółek mogą być tworzone również przez spółki publiczne, jednakże w takim przypadku spółka publiczna może występować w grupie spółek wyłącznie jako spółka dominująca. Co więcej, spółkami zależnymi w grupie spółek nie mogą być także spółki objęte nadzorem nad rynkiem finansowym w rozumieniu ustawy o nadzorze nad rynkiem finansowym, jak również spółki w likwidacji, które rozpoczęły podział swego majątku oraz spółki w upadłości.

Dotychczasowo instytucja grupy spółek nie miała normatywnej definicji, natomiast na mocy Ustawy Nowelizującej przyjęto, iż grupa spółek to spółka dominująca i spółka albo spółki zależne, będące spółkami kapitałowymi, kierujące się zgodnie z uchwałą o uczestnictwie w grupie spółek wspólną strategią w celu realizacji wspólnego interesu (interes grupy spółek), uzasadniającą sprawowanie przez spółkę dominującą jednolitego kierownictwa nad spółką zależną albo spółkami zależnymi.

Nowe przepisy regulujące grupę spółek znajdą zastosowanie do holdingu faktycznego w sytuacji, w której zgromadzenie wspólników albo walne zgromadzenie spółki zależnej podejmie uchwałę, większością kwalifikowaną trzech czwartych głosów, w przedmiocie uczestnictwa w grupie spółek ze wskazaniem spółki dominującej.

Należy zaznaczyć, iż Ustawa Nowelizująca nie przewiduje wymogu podjęcia przedmiotowej uchwały również przez spółkę dominującą. Następnie obligatoryjne jest ujawnienie uczestnictwa w grupie spółek w Krajowym Rejestrze Sądowym przez spółkę dominującą i spółkę zależną, co następuje przez wpisanie wzmianki do tego rejestru.

W uzasadnieniu do Ustawy Nowelizującej wskazano, iż należy odróżnić „grupę spółek„  – która zasadniczo jest adresatem regulacji prawnej określanej mianem prawa holdingowego  – od stosunku dominacji i zależności między spółkami, o którym jest mowa w art. 4 § 1 pkt 4 Kodeksu spółek handlowych.

Ustawodawca przyjął bowiem, iż grupa spółek jest „kwalifikowanym” stosunkiem dominacji   i zależności między określonymi spółkami tworzącymi grupę spółek, gdyż spółki te kierują się wspólną strategią gospodarczą, która umożliwia spółce dominującej sprawowanie jednolitego kierownictwa nad spółką albo spółkami zależnymi.

Pozwala to wyróżnić nową kategorię prawną występującą w praktyce polskich i zagranicznych grup spółek, jaką jest „interes grupy spółek”.

Wobec powyższego składnikiem konstytutywnym oraz jednocześnie definiującym grupę spółek, oprócz powstania pomiędzy spółkami uczestniczącymi w grupie stosunku dominacji i zależności, jest przyjęta przez spółki uczestniczące w grupie wspólna strategia, mająca na celu realizację wspólnego interesu grupy spółek.

Co istotne, grupa spółek jako kwalifikowany stosunek dominacji i zależności między spółkami przez istnienie wspólnego interesu tej grupy nie oznacza – w świetle przyjętej w Ustawie Nowelizującej koncepcji prawa holdingowego – obowiązku powstania sformalizowanej struktury organizacyjnej posiadającej własną nazwę, quasi-organy, regulamin, powoływanej przez uczestników grupy spółek bądź zapewniającej przystąpienie do niej innym spółkom.

Takie ujęcie tworzyłoby bowiem własną podmiotowość grupy spółek, trudną do przyjęcia systemowego, ze względu na zasadę zamkniętego katalogu typów spółek.

Na czym polega instytucja wiążącego polecenia?

Podstawową instytucją prawną, która ma zapewnić spółce dominującej sprawne zarządzanie grupą spółek, jest wiążące polecenie kierowane przez spółkę dominującą do spółki zależnej.

Należy wskazać, iż Ustawa Nowelizująca wprowadza wysoce sformalizowany tryb wydawania, przyjmowania i odmowy wiążących poleceń. Spółka dominująca wydaje wiążące polecenie w formie pisemnej lub elektronicznej pod rygorem nieważności.

Wiążące polecenie powinno wskazywać co najmniej:

  • oczekiwane przez spółkę dominującą zachowanie spółki zależnej w związku z wykonaniem wiążącego polecenia;
  • interes grupy spółek, który uzasadnia wykonanie przez spółkę zależną wiążącego polecenia;
  • spodziewane korzyści lub szkody spółki zależnej, które będą następstwem wykonania wiążącego polecenia,
  • przewidywany sposób i termin naprawienia spółce zależnej szkody poniesionej w wyniku wykonania wiążącego polecenia.

Czynnością następującą po pisemnym wydaniu wiążącego polecenia przez spółkę dominującą, a przed jego wykonaniem przez spółkę zależną uczestniczącą w grupie spółek jest podjęcie uprzedniej uchwały zarządu spółki zależnej w przedmiocie wykonania bądź odmowy wykonania wiążącego polecenia.

Spółka zależna uczestnicząca w grupie spółek informuje spółkę dominującą o podjęciu uchwały o wykonaniu wiążącego polecenia albo uchwały o odmowie wykonania wiążącego polecenia.

Spółka zależna uczestnicząca w grupie spółek podejmuje uchwałę o odmowie wykonania wiążącego polecenia, jeżeli jego wykonanie doprowadziłoby do niewypłacalności albo zagrożenia niewypłacalnością tej spółki.

Ponadto spółka zależna uczestnicząca w grupie spółek niebędąca spółką jednoosobową (to jest niebędąca w całości własnością spółki dominującej), podejmuje uchwałę o odmowie wykonania wiążącego polecenia, jeżeli istnieje uzasadniona obawa, że jest ono sprzeczne z interesem tej spółki  i wyrządzi jej szkodę, która nie będzie naprawiona przez spółkę dominującą lub inną spółkę zależną uczestniczącą w grupie spółek w okresie dwóch lat, licząc od dnia, w którym nastąpi zdarzenie wyrządzające szkodę, chyba że umowa albo statut spółki stanowi inaczej.

Należy wskazać, iż umowa albo statut spółki zależnej uczestniczącej w grupie spółek może przewidywać dodatkowe przesłanki odmowy wykonania wiążącego polecenia. Skuteczność uchwały o zmianie umowy albo statutu spółki zależnej wprowadzającej dodatkowe przesłanki odmowy wykonania wiążącego polecenia, zależy od odkupienia przez spółkę dominującą udziałów albo akcji tych wspólników albo akcjonariuszy spółki zależnej, którzy nie zgadzają się na zmianę.

Wspólnicy albo akcjonariusze spółki zależnej, którzy nie zgadzają się na przedmiotową zmianę zgłaszają żądanie odkupienia ich udziałów albo akcji, w terminie dwóch dni od dnia zakończenia zgromadzenia.

Nieobecni wspólnicy zgłaszają żądanie odkupienia ich udziałów w terminie miesiąca od dnia zakończenia zgromadzenia wspólników, na którym podjęto uchwałę o zmianie umowy, a nieobecni akcjonariusze zgłaszają żądanie odkupienia ich akcji w terminie miesiąca od dnia ogłoszenia uchwały o zmianie statutu spółki zależnej.

Wspólników albo akcjonariuszy, którzy nie zgłoszą żądania odkupienia ich udziałów albo akcji w terminie, uważa się za zgadzających się na zmianę.

Pozostałe instytucje prawne w zakresie zarządzania grupą spółek

Ustawodawca oprócz wyżej opisanej instytucji wiążących poleceń wyposażył spółkę dominującą w dodatkowe instytucje prawne mające na celu sprawne zarzadzanie grupą spółek, do których należą:

  1. prawo dostępu do informacji spółki dominującej o spółkach zależnych;
  2. prawo rady nadzorczej spółki dominującej do sprawowania stałego nadzoru nad spółkami zależnymi uczestniczącymi w grupie spółek, ale tylko w zakresie realizacji interesu grupy spółek;
  3. prawo do przymusowego wykupu udziałów albo akcji należących do wspólników (akcjonariuszy) mniejszościowych spółki zależnej, tak zwany squeeze-out.

Instytucje prawne mające na celu ochronę wspólników (akcjonariuszy) mniejszościowych spółki zależnej uczestniczącej w grupie spółek

Ustawa Nowelizująca przewiduje również szczegółowe instrumenty prawne mające na celu zapewnienie ochrony wspólników (akcjonariuszy) mniejszościowych spółki zależnej uczestniczącej w grupie spółek, do których należą:

  1. obowiązek spółki zależnej sporządzenia sprawozdania o jej powiązaniach umownych ze spółką dominującą za okres ostatniego roku obrotowego, które to sprawozdanie obejmuje w swej treści wskazanie wiążących poleceń wydawanych tej spółce przez spółkę dominującą. Przedmiotowa regulacja może być również kwalifikowana jako przepis ochronny z punktu widzenia wierzycieli spółki zależnej;
  2. uprawnienie wspólnika (akcjonariusza) lub wspólników (akcjonariuszy) mniejszościowych spółki zależnej uczestniczącej w grupie spółek reprezentujących co najmniej 10% kapitału zakładowego  do żądania wyznaczenia przez sąd rejestrowy firmy audytorskiej w celu zbadania rachunkowości  oraz działalności grupy spółek;
  3. prawo do przymusowego odkupu udziałów albo akcji należących do wspólników (akcjonariuszy) mniejszościowych spółki zależnej przez spółkę dominującą, tak zwany sell-out.

Zakończenie

Ustawa Nowelizująca stanowi pierwszą próbę ustawodawcy w zakresie uregulowania prawa holdingowego. Praktyka oraz implementacja przez holdingi faktyczne przepisów dotyczących grup spółek (bądź też przeciwnie – brak implementacji przedmiotowych przepisów) pokażą czy przyjęte regulacje oraz koncepcja prawa grup spółek są trafne.

W ocenie autorów niniejszego artykułu, z jednej strony wprowadzone instytucje prawa holdingowego takie jak wiążące polecenia spółki dominującej, mogą okazać się pomocne np. w przypadku chęci ujednolicenia oraz pewnego rodzaju podyktowania przez spółkę dominującą polityk, zasad, regulaminów itd.

Z drugiej strony natomiast, mając na uwadze pragmatyczny punkt widzenia, należy wskazać na bardzo wysoki stopień sformalizowania procedur związanych z wiążącymi poleceniami.

W zakresie umocnienia pozycji spółki dominującej zapewne pozytywną zmianą okaże się procedura squeeze-out, to jest prawo do przymusowego wykupu udziałów albo akcji należących do wspólników (akcjonariuszy) mniejszościowych spółki zależnej. Przedmiotowa procedura może zostać wdrożona również w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością uczestniczącej w grupie spółek.

Wobec powyższego, powstanie grupy spółek umożliwi łatwiejszy wykup wspólników (akcjonariuszy) mniejszościowych, przy czym z drugiej strony umożliwi wspólnikom mniejszościowym – poprzez zastosowanie procedury sell-out – doprowadzenie do przymusowego odkupu udziałów albo akcji do nich należących.

Podsumowując, nowe uregulowania prawa holdingowego mogą okazać się pomocne i atrakcyjne dla poszczególnych podmiotów uczestniczących w relacjach prywatno-prawnych między spółką dominującą a jej spółkami zależnymi.


Jeśli potrzebowaliby Państwo pogłębić temat dotyczący zmian w kodeksie spółek handlowych, zachęcamy do kontaktu z naszymi ekspertami i autorami niniejszej publikacji:

Naruszenie terminu zwołania zgromadzenia obligatariuszy a nieważność uchwał

Czyli nieoczywisty proces sądowy


Kancelaria act BSWW legal & tax reprezentowała ostatnio obligatariuszy instytucjonalnych jako powodów w serii procesów o stwierdzenie nieważności, ewentualnie uchylenie uchwał zgromadzenia obligatariuszy.

Po ponad roku prowadzenia postępowania i kilku kolejnych pozwach, sprawy zakończyły się polubownie, gdy jedna z nich była już na etapie skargi kasacyjnej.

Podczas prowadzenia procesów spotkaliśmy się z kilkoma ciekawymi zagadnieniami prawnymi, z których część z pewnością mogłyby stanowić przedmiot rozstrzygnięcia Sądu Najwyższego.

Powodami byli obligatariusze tzw. mniejszościowi, podczas gdy  większościowy pakiet obligacji objęty był przez podmioty będące jednocześnie akcjonariuszami emitenta. W naszej więc opinii wyraźny był konflikt interesów pomiędzy obligatariuszami mniejszościowymi i większościowymi. Ci ostatni mając całkowity wpływ na wynik głosowania na zgromadzeniach obligatariuszy przegłosowywali kolejne uchwały odraczające wielokrotnie termin wykupu obligacji oraz terminy przewidziane w licznych kowenantach bez żadnego wynagrodzenia przewidzianego dla obligatariuszy.

W ocenie obligatariuszy mniejszościowych było to działanie, przez które obligatariusze większościowi realizowali własne interesy, zewnętrzne względem wspólnych interesów obligatariuszy.

Powyższe w ocenie powodów wypełniało przesłanki art. 70 ust 1 ustawy z dnia 15 stycznia 2015 r. o obligacjach (dalej jako „ObligU”), zgodnie z którym uchwała zgromadzenia obligatariuszy, która rażąco narusza interesy obligatariuszy lub jest sprzeczna z dobrymi obyczajami, może być zaskarżona w drodze wytoczonego przeciwko emitentowi powództwa o uchylenie uchwały.

W przedmiotowym stanie faktycznym istotne było, że emitent z dużą dozą prawdopodobieństwa zagrożony był niewypłacalnością, a odraczanie terminów wykupu obligacji było wielokrotne. Z drugiej strony pozwany wskazywał, że przesuwanie terminów służyć ma restrukturyzacji emitenta, zapobieżeniu utracie przez niego płynności finansowej oraz umożliwieniu mu jak najbardziej korzystnej sprzedaży aktywów, co w dalszej perspektywie w zasadzie przysłuży się obligatariuszom. Wykazanie przesłanki rażącego naruszenia interesów obligatariuszy lub odpowiednio braku materializacji tej przesłanki stanowiło dla obydwu stron procesu duże wyzwanie dowodowe.

Żądaniem głównym pozwów było jednak stwierdzenie nieważności uchwał na podstawie art. 71 ust. 1 ObligU. Oparte było ono na błędzie proceduralnym przy zwoływaniu zgromadzenia obligatariuszy. Art. 51 ObligU wymaga, aby zgromadzenie obligatariuszy zwołane było przez ogłoszenie dokonane co najmniej na 21 dni przed terminem zgromadzenia. Powyższe należy rozumieć tak, że termin na zwołanie zgromadzenia zostaje zachowany, jeżeli kończy się najpóźniej z upływem dnia poprzedzającego wskazany w ogłoszeniu dzień odbycia zgromadzenia. Przykładowo, jeżeli ogłoszenie o zgromadzeniu obligatariuszy zamieszczamy w czwartek 1 września, to zgromadzenie może odbyć się najwcześniej dopiero w piątek 22 września (a nie w czwartek 21 września). Na pierwszy rzut oka może wydawać się to kontrowersyjne, ale należy zauważyć, że w przeciwnym razie obligatariusze nie mieliby pełnych 21 dni na zapoznanie się z porządkiem obrad i przygotowanie do zgromadzenia. W przedmiotowej sprawie ogłoszenie zostało opublikowane o dzień za późno. Fakt, iż wystąpił błąd proceduralny potwierdziły sądy obydwu instancji.

Kwestią budzącą wątpliwości było natomiast czy powyższe naruszenie ustawy wystarczy, aby stwierdzić nieważność uchwał podjętych na zgromadzeniu. Sądy wskazywały na konieczność zaistnienia tzw. kwalifikowanej sprzeczności z ustawą, rozumianej jako sprzeczność, której wyeliminowanie doprowadziłoby lub mogłoby doprowadzić do podjęcia uchwały innej treści – pomimo, iż taki wymóg nie wynika wprost z art. 71 ObligU. Sugerowały zatem odejście od literalnej wykładni przepisu i dodanie do niego nowej przesłanki, tj. wpływu naruszenia prawa na treść uchwały. Jest to pogląd zaczerpnięty z orzecznictwa dotyczącego zaskarżania uchwał zgromadzeń wspólników i walnych zgromadzeń w spółkach kapitałowych. Brak jest bowiem orzeczeń Sądu Najwyższego w powyższym zakresie odnoszących się bezpośrednio do zgromadzeń obligatariuszy.

Tymczasem zgodnie z poglądami doktryny w odniesieniu do zgromadzeń obligatariuszy można jedynie ostrożnie posiłkować się orzecznictwem dotyczącym walnych zgromadzeń i zgromadzeń wspólników spółek kapitałowych. W naszej ocenie niebezpieczne jest stosowanie w tym przypadku  orzecznictwa dotyczącego spółek wprost, a już w szczególności tam, gdzie miałoby dojść do odejścia od wykładni literalnej przepisu.

Zgromadzenie obligatariuszy to organ innego rodzaju niż zgromadzenie wspólników czy walne zgromadzenie akcjonariuszy. Obligatariusze nie są właścicielami emitenta, lecz jego wierzycielami. Obligacje stanowią szczególny instrument finansowy i różnią się znacznie od udziałów i akcji w spółkach. Związanych jest z nimi bardzo mało uprawnień, które można by określić mianem korporacyjnych, szczególnie w porównaniu do spółki z o.o., do której odnosi się duża część orzecznictwa. Wobec powyższego naruszenia istniejących uprawnień obligatariuszy są bardziej dotkliwe. Podczas procesów wykazaliśmy szereg różnic pomiędzy organami właścicielskimi spółek kapitałowych a zgromadzeniem obligatariuszy.

Skoro zgodnie z literalną treścią art. 71 ust. 1 ObligU nieważna jest każda uchwała sprzeczna z ustawą i nie ma dodatkowych warunków dotyczących skutków naruszeń dla treści uchwały, to w naszej ocenie nie należy takich dodatkowych warunków stawiać. Przyjęcie innej interpretacji ww. przepisu,  zachęcałaby wręcz do nieprzestrzegania prawa i łamania uzasadnionych praw obligatariuszy, w szczególności mniejszościowych, przy zwoływaniu i przeprowadzaniu  zgromadzeń, gdyż nie byłoby właściwej sankcji dla uchybień proceduralnych.

Niezależnie od powyższego w trakcie procesu wskazywaliśmy dodatkowo, iż naruszenie obowiązków informacyjnych związanych ze zwołaniem zgromadzenia obligatariuszy zaliczyć należy do tego rodzaju uchybień, które zawsze tj. w okolicznościach każdego konkretnego przypadku, są doniosłe z punktu widzenia treści podjętej uchwały, tzn. mogły mieć istotny wpływ na jej treść.

W prowadzonej przez nas sprawie, z uwagi na polubowne jej zakończenie, nie doszło w końcu do rozpoznania skargi kasacyjnej. Niemniej powyższa materia w naszej ocenie mogłaby stanowić przedmiot rozstrzygnięcia Sądu Najwyższego, które pomogłoby wyznaczyć właściwy kierunek interpretacyjny.


Jeśli mieliby Państwo dodatkowe pytania, zachęcamy do kontaktu z naszymi ekspertami i autorami tekstu:

 

Piotr Smołuch

Adwokat / Partner zarządzający

+48 662 108 222

piotr.smoluch@actlegal-bsww.com

Barbara Szczepkowska

Radca prawny / Wspólnik / Doradca restrukturyzacyjny

+48 602 260 127

barbara.szczepkowska@actlegal-bsww.com

 

Marta Podskarbi

Adwokat / Starszy prawnik

+48 604 506 607

marta.podskarbi@actlegal-bsww.com

Nowy obowiązek zawiadomienia KNF o zamiarze przeprowadzenia oferty publicznej

Jak mają się do tego programy motywacyjne i czy można skorzystać z innego wyłączenia prospektowego?


Ustawa z dnia 7 lipca 2022 r. o finansowaniu społecznościowym dla przedsięwzięć gospodarczych i pomocy kredytobiorcom („Ustawa”), wprowadziła szereg zmian w przepisach regulujących rynek kapitałowy, w tym w zakresie ustawy o ofercie publicznej i warunkach wprowadzania instrumentów finansowych do zorganizowanego systemu obrotu oraz o spółkach publicznych („Ustawa o ofercie”).

W szczególności, w zakresie zmian, które weszły w życie 29 lipca 2022 r., zostały nałożone nowe obowiązki informacyjne na podmioty chcące przeprowadzić ofertę publiczną, w przedmiocie zawiadamiania Komisji Nadzoru Finansowego („KNF”) o zamiarze przeprowadzenia oferty publicznej na podstawie dokumentu ofertowego lub memorandum informacyjnego.

Obowiązek poinformowania KNF

Ustawa wprowadziła obowiązek zawiadomienia Komisji o zamiarze przeprowadzenia oferty publicznej nie później niż na 7 dni roboczych przed dniem udostępnienia dokumentu ofertowego, tj. wymóg poinformowania Komisji przez emitenta lub oferującego o zamiarze przeprowadzenia oferty publicznej, w wyniku której zakładane wpływy brutto wyniosą powyżej 100 tys. euro, ale poniżej 1 mln euro (art. 37a Ustawy o ofercie) albo memorandum informacyjnego, tj. wymóg poinformowania Komisji przez emitenta lub oferującego, na 7 dni roboczych przed dniem udostępnieniem memorandum informacyjnego, o zamiarze przeprowadzenia oferty publicznej, w wyniku której zakładane wpływy brutto wyniosą powyżej 1 mln euro, ale poniżej 2,5 mln euro, a już od 10 listopada 2023 roku poniżej podwyższonego progu 5 mln euro (art. 37b Ustawy o ofercie).

Komisja będzie zatem posiadać aktualne informacje o ofertach publicznych prowadzonych w oparciu o dokumenty i memoranda informacyjne.

W przypadku niedopełnienia powyższych obowiązków KNF może, na podstawie art. 96 ust. 1 podpunkt 1a), wydać decyzję o wykluczeniu papierów wartościowych z obrotu na rynku regulowanym lub alternatywnego systemu obrotu, jak i nałożyć karę pieniężną do wysokości 1 000 000 zł. Komisja posiada uprawnienie do zastosowania obu sankcji łącznie.

 Programy motywacyjne

Przedmiotowy obowiązek, będzie miał również znaczenie przy ofertach korzystających ze zwolnień prospektowych. Tytułem przykładu, jednym z wyłączeń, umożliwiających brak konieczności przygotowania prospektu, są pracownicze programy motywacyjne określone w art. 1 ust. 4 lit i) Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady UE 2017/1129 („Rozporządzenie”), w zakresie których wymagane jest przygotowanie memorandum informacyjnego.

W związku z odpowiednim stosowaniem przepisów o memorandum informacyjnym do programów motywacyjnych (art. 39 w zw. z art. 37b ust. 2-6 Ustawy o ofercie), pracodawcy lub przedsiębiorstwa powiązane, które oferują lub przydzielają swoim obecnym lub byłym dyrektorom czy pracownikom papiery wartościowe, muszą mieć na uwadze, aby wypełnić nowy obowiązek informacyjny do zawiadomienia Komisji o zamiarze przeprowadzenia oferty na 7 dni przed publikacją memorandum.

Jednakże warto zastanowić się, czy w ogóle podlegają obowiązkowi sporządzenia memorandum informacyjnego i czy jest możliwość skorzystania z innego wyłączenia prospektowego.

W tym miejscu należy wskazać, iż nie każde przeprowadzenie programu motywacyjnego wymaga skorzystania z wyłączenia z art. 1 ust. 4 pkt i) Rozporządzenia, który pociąga za sobą obowiązek sporządzenia memorandum informacyjnego (art. 39 Ustawy o ofercie).

Korzystniejszym wyłączeniem może być natomiast art. 1 ust. 4 pkt b) Rozporządzenia, w przypadku gdy oferta skierowana będzie maksymalnie do 149 osób w okresie poprzednich 12 miesięcy.

W niniejszej sytuacji dochodzi do zwolnienia z obowiązku sporządzenia memorandum informacyjnego jak i innych dokumentów, co do których przepisy wymagają przedstawienia Komisji. W tym wypadku odchodzi również obowiązek zawiadamiania KNF o zamiarze przeprowadzenia oferty na 7 dni przed udostępnieniem dokumentu, będący przedmiotem niniejszego artykułu.


Jeśli potrzebowaliby Państwo pogłębić temat związany z przeprowadzeniem oferty publicznej, zachęcamy do kontaktu z naszymi ekspertami i autorami niniejszej publikacji:

Piotr Wojnar

Adwokat / Partner Zarządzający

+48 602 660 610

piotr.wojnar@actlegal-bsww.com

Łukasz Świątek

Adwokat / Starszy prawnik

+48 504 763 762

lukasz.swiatek@actlegal-bsww.com  

Katarzyna Krzykwa

Adwokat / Starszy prawnik

+48 508 647 832

katarzyna.krzykwa@actlegal-bsww.com